Trì hoãn là gì? Nguyên nhân và cách vượt qua hiệu quả

Trong công việc và học tập, trì hoãn là “căn bệnh” phổ biến khiến nhiều người đánh mất cơ hội và giảm hiệu suất làm việc. Dù biết rõ nhiệm vụ cần hoàn thành, chúng ta vẫn tìm cách né tránh hoặc để sát deadline mới bắt đầu. Vậy “trì hoãn là gì?“, vì sao chúng ta thường trì hoãn và làm thế nào để khắc phục? Bài viết dưới đây HPcom Việt Nam sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, hậu quả đồng thời cung cấp những phương pháp cách vượt qua trì hoãn hiệu quả, giúp bạn làm việc năng suất hơn.

Trì hoãn là gì?

Trì hoãn (Procrastination) là hành động chủ ý hoặc vô thức kéo dài, trì dời việc thực hiện một nhiệm vụ quan trọng, mặc dù bạn biết rõ nó cần được hoàn thành đúng thời hạn.

Điểm khác biệt của trì hoãn so với sự lười biếng là ở chỗ: bạn vẫn bận rộn, nhưng thường chọn làm những việc “dễ chịu” và ít áp lực hơn thay vì nhiệm vụ chính. Chẳng hạn, thay vì bắt đầu viết báo cáo, bạn lại mải mê sắp xếp bàn làm việc, kiểm tra email hoặc lướt mạng xã hội.

Xét về bản chất, trì hoãn là một phản ứng tâm lý nhằm tránh né cảm giác lo lắng, căng thẳng hoặc nỗi sợ thất bại. Tuy nhiên, nếu kéo dài, thói quen này sẽ dần trở thành rào cản lớn, trực tiếp làm giảm hiệu suất công việc và ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống.

Hình thức phổ biến của trì hoãn

Trong cuộc sống, trì hoãn không chỉ biểu hiện theo một cách duy nhất. Tùy vào thói quen và đặc điểm cá nhân, hành vi trì hoãn có thể chia thành các hình thức phổ biến sau:

Trì hoãn chủ động

Trì hoãn chủ động là hình thức mà người thực hiện hoàn toàn nhận thức được mình đang trì hoãn, nhưng vẫn cố tình lùi thời gian bắt đầu hoặc hoàn thành công việc. Khác với lười biếng, họ thường có mục đích cụ thể khi làm vậy, chẳng hạn: chờ thời điểm “thích hợp” hơn, muốn tạo áp lực để tăng tốc độ làm việc, hoặc tin rằng bản thân sẽ sáng tạo hơn khi sắp đến hạn.

Ví dụ: Một nhân viên biết rõ phải hoàn thành báo cáo vào cuối tuần, nhưng vẫn chọn dời lại để làm việc khác và chỉ tập trung cao độ khi hạn chót gần kề.

Mặc dù đôi khi tạo ra hiệu quả trong ngắn hạn, nhưng trì hoãn chủ động dễ khiến bạn căng thẳng, thiếu kiểm soát tiến độ và tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến chất lượng công việc nếu xảy ra sự cố bất ngờ.

Xem chi tiết: Trực giác là gì? Cách rèn luyện và phát triển hiệu quả

Trì hoãn thụ động

Trì hoãn thụ động xảy ra khi bạn không cố tình kéo dài công việc, nhưng vì thiếu kỹ năng quản lý thời gian, thiếu sự quyết đoán hoặc dễ bị xao nhãng nên không thể bắt tay vào làm đúng kế hoạch. Đây là dạng trì hoãn khá phổ biến và thường khiến công việc bị tồn đọng, gây áp lực dồn dập về sau.

Ví dụ: Bạn dự định dành buổi tối để hoàn thành bài tập, nhưng lại mải mê xem phim, lướt mạng xã hội hoặc bận việc linh tinh. Kết quả là khi nhớ ra thì đã quá muộn, dẫn đến làm việc vội vàng và hiệu quả kém.

Trì hoãn thụ động thường xuất phát từ tâm lý ngại khó, sợ thất bại hoặc không biết bắt đầu từ đâu. Nếu kéo dài, thói quen này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất, khiến bạn dễ rơi vào vòng xoáy căng thẳng và mất động lực.

Trì hoãn theo tính cách con người

Bên cạnh thói quen và cách quản lý thời gian, trì hoãn còn bắt nguồn từ đặc điểm tính cách của từng người. Một số dạng điển hình gồm:

• Người cầu toàn: Luôn muốn đạt kết quả hoàn hảo nên chần chừ, sợ thất bại hoặc không đáp ứng được kỳ vọng.
• Người lo lắng: Thường xuyên căng thẳng, dễ cảm thấy quá tải và khó ra quyết định, dẫn đến trì hoãn công việc.
• Người dễ xao nhãng: Thiếu khả năng tập trung, dễ bị cuốn vào hoạt động khác và không kiểm soát tốt thời gian.
• Người tự ti: Thiếu niềm tin vào bản thân, lo sợ không đủ năng lực hoàn thành nhiệm vụ nên trì hoãn để tránh đối mặt.
• Người thích áp lực: Tìm cảm hứng khi làm việc trong thời hạn gấp gáp, cố tình trì hoãn để tạo cảm giác hứng thú, nhưng dễ rơi vào căng thẳng.
• Người nổi loạn: Không thích tuân thủ quy tắc hay thời hạn, xem việc trì hoãn như cách thể hiện sự độc lập, song điều này gây khó khăn trong môi trường kỷ luật.

Trì hoãn do tính cách thường mang tính dài hạn và khó thay đổi nếu không có sự rèn luyện kỷ luật cá nhân. Để khắc phục, bạn cần tập trung xây dựng thói quen nhỏ, thiết lập mục tiêu rõ ràng và rèn sự kiên nhẫn trong từng bước hành động.

Có thể bạn quan tâm: Chỉ số AQ là gì? Ý nghĩa và cách cải thiện chỉ số AQ

Nguyên nhân gây ra bệnh trì hoãn là gì?

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thói quen trì hoãn công việc, chúng thường hình thành một cách âm thầm và chỉ khi hậu quả trở nên nghiêm trọng bạn mới nhận ra. Một số nguyên nhân phổ biến có thể kể đến như:

• Thiếu sự tập trung và cam kết: Không dành toàn bộ tâm trí và nỗ lực cho công việc.
• Lười biếng, quyết tâm không cao: Luôn tìm lý do để trì hoãn thay vì hành động ngay.
• Nuông chiều bản thân quá mức: Thích nghỉ ngơi, giải trí hơn là hoàn thành nhiệm vụ.
• Dễ bị phân tâm: Các yếu tố bên ngoài như điện thoại, mạng xã hội, trò chuyện khiến bạn xao nhãng.
• Cảm giác mệt mỏi, chán nản: Thiếu năng lượng hoặc hứng thú làm giảm động lực hành động.
• Không biết bắt đầu từ đâu: Đứng trước công việc lớn, không có kế hoạch cụ thể dẫn đến chần chừ.
• Đánh giá sai tính chất và thời gian: Nghĩ rằng còn nhiều thời gian hoặc công việc đơn giản, nên dời lại và cuối cùng bị dồn ép bởi hạn chót.
• Chủ quan, quá tự tin vào bản thân: Tự cho rằng có thể xử lý nhanh chóng vào phút cuối.
• Ảnh hưởng từ người xung quanh: Bị tác động bởi môi trường hoặc bạn bè, đồng nghiệp có cùng thói quen trì hoãn.

Hậu quả của việc trì hoãn

Trì hoãn tưởng chừng vô hại, nhưng nếu kéo dài sẽ để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng trong công việc lẫn cuộc sống. Cụ thể:

• Lãng phí thời gian: Thay vì tập trung vào nhiệm vụ chính, bạn tiêu tốn thời gian cho những việc không cần thiết.
• Đánh mất cơ hội: Chậm trễ trong học tập, công việc hoặc các dự định quan trọng khiến bạn bỏ lỡ nhiều cơ hội phát triển.
• Mất niềm tin và sự tôn trọng: Thường xuyên trì hoãn dễ khiến người khác nghi ngờ năng lực, giảm uy tín cá nhân.
• Ảnh hưởng đến sức khỏe: Làm việc dồn ép trong áp lực thời gian dẫn đến căng thẳng, lo âu, mệt mỏi kéo dài.
• Hình thành thói quen xấu: Trì hoãn lâu ngày trở thành lối sống, kéo theo sự thiếu kỷ luật, dễ sinh thêm nhiều thói quen tiêu cực khác.

Đăng ký ngay: Học nghề sửa chữa điện thoại chuyên nghiệp – Thực hành 80%

Cách vượt qua trì hoãn trong công việc

Để thoát khỏi vòng luẩn quẩn của trì hoãn, bạn cần rèn luyện sự kỷ luật và áp dụng những phương pháp phù hợp. Một số cách hiệu quả có thể áp dụng như:

• Đặt mục tiêu rõ ràng: Chia nhỏ công việc thành các bước cụ thể, dễ thực hiện thay vì ôm đồm toàn bộ.
• Ưu tiên việc quan trọng: Sắp xếp nhiệm vụ theo mức độ khẩn cấp và quan trọng để tập trung vào điều cần làm trước.
• Sử dụng kỹ thuật Pomodoro: Làm việc tập trung trong 25 phút, nghỉ ngắn 5 phút để duy trì hiệu quả lâu dài.
• Loại bỏ yếu tố gây xao nhãng: Giới hạn mạng xã hội, tắt thông báo hoặc sắp xếp không gian làm việc gọn gàng.
• Đặt thời hạn tự quản: Tạo deadline ngắn hơn so với thực tế để tránh nước đến chân mới nhảy.
• Tạo động lực bằng phần thưởng: Tự thưởng cho bản thân sau khi hoàn thành một nhiệm vụ quan trọng.
• Rèn luyện tính kỷ luật: Kiên trì duy trì thói quen làm việc đúng giờ, không viện cớ trì hoãn.
• Tìm người đồng hành: Có bạn bè, đồng nghiệp hoặc mentor giám sát sẽ giúp bạn cam kết và dễ hoàn thành mục tiêu hơn.

FAQ – Câu hỏi thường gặp

Trì hoãn có phải là lười biếng không?

Trì hoãn và lười biếng thường bị nhầm lẫn, nhưng thực chất là hai khái niệm khác nhau. Lười biếng là khi bạn không muốn làm bất cứ việc gì, lựa chọn nghỉ ngơi hoặc tránh né công việc hoàn toàn. Trong khi đó, trì hoãn lại xảy ra khi bạn vẫn làm việc, nhưng thường chọn những nhiệm vụ dễ dàng, ít áp lực hơn thay vì công việc quan trọng cần ưu tiên.

Ví dụ: thay vì bắt tay vào viết báo cáo, bạn dành hàng giờ dọn bàn, kiểm tra email hay lướt mạng xã hội. Đây là biểu hiện của trì hoãn chứ không phải lười biếng.

Nói cách khác, người lười biếng thường không hành động, còn người trì hoãn thì bận rộn nhưng sai hướng. Tuy vậy, cả hai đều dẫn đến hệ quả chung: giảm hiệu suất, mất thời gian và bỏ lỡ nhiều cơ hội quan trọng.

Có cách nào biến trì hoãn thành lợi thế không?

Trong một số trường hợp, trì hoãn có thể trở thành lợi thế nếu bạn biết kiểm soát. Ví dụ, dành thêm thời gian suy nghĩ trước khi hành động có thể giúp bạn đưa ra quyết định sáng suốt hơn, tránh sai lầm vội vàng. Ngoài ra, một số người làm việc hiệu quả hơn dưới áp lực thời hạn gấp rút, biến sự trì hoãn thành động lực để tập trung cao độ. Tuy nhiên, cần phân biệt giữa trì hoãn có chủ đích và trì hoãn vô ý, bởi nếu lạm dụng, nó vẫn mang lại nhiều tác hại hơn lợi ích.

Trì hoãn có liên quan đến stress hoặc lo âu không?

Có. Sự trì hoãn thường gắn liền với tình trạng căng thẳng và lo âu. Khi phải đối diện với nhiệm vụ gây áp lực, con người có xu hướng né tránh để giảm bớt cảm giác khó chịu, từ đó dẫn đến hành vi trì hoãn. Thế nhưng, việc trì hoãn lại khiến công việc bị tồn đọng, tạo thêm áp lực và làm mức độ stress, lo âu ngày càng tăng, hình thành vòng xoáy tiêu cực. Để khắc phục, bạn nên học cách kiểm soát căng thẳng, chia nhỏ nhiệm vụ và rèn luyện lối làm việc khoa học, chủ động hơn.

Trên đây là những thông tin chi tiết giúp bạn hiểu rõ “trì hoãn là gì?”. Việc thay đổi thói quen và rèn luyện tính kỷ luật sẽ giúp bạn nâng cao hiệu suất làm việc và cải thiện chất lượng cuộc sống. Nếu bạn đang tìm kiếm một trung tâm đào tạo nghề kỹ thuật uy tín, chú trọng thực hành và có định hướng nghề nghiệp rõ ràng, HPcom Việt Nam chính là lựa chọn phù hợp. Hãy liên hệ ngay qua Hotline: 090 8858 875 – 098 574 52 16 để được tư vấn chi tiết!