Hệ thống làm mát ô tô đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì nhiệt độ động cơ ổn định, giúp xe vận hành bền bỉ và tránh tình trạng quá nhiệt. Nếu hệ thống làm mát gặp sự cố, động cơ có thể bị hư hỏng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hiệu suất xe. Vậy hệ thống này hoạt động như thế nào? Cấu tạo gồm những bộ phận gì? Hãy cùng HPCOM tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau!

Định nghĩa và vai trò của hệ thống làm mát ô tô

Hệ thống làm mát ô tô là bộ phận thiết yếu trong cấu trúc động cơ, có nhiệm vụ kiểm soát và điều chỉnh nhiệt độ nhằm đảm bảo xe vận hành ổn định. Trong quá trình đốt cháy nhiên liệu, động cơ sản sinh ra một lượng nhiệt lớn. Nếu không được kiểm soát hiệu quả, nhiệt độ quá cao có thể gây ra tình trạng quá nhiệt, làm giảm hiệu suất hoạt động và gây hư hỏng nghiêm trọng cho các bộ phận bên trong động cơ.

Nhờ hệ thống làm mát, nhiệt lượng dư thừa được hấp thụ và phân tán ra môi trường, giúp duy trì nhiệt độ động cơ trong mức an toàn. Điều này không chỉ kéo dài tuổi thọ của động cơ mà còn giúp xe vận hành mượt mà, tiết kiệm nhiên liệu và giảm nguy cơ gặp sự cố khi di chuyển. Bên cạnh đó, một hệ thống làm mát hiệu quả còn hỗ trợ tối ưu hóa hiệu suất đốt cháy nhiên liệu, giúp xe tiết kiệm nhiên liệu hơn và giảm khí thải ra môi trường.

>>> Xem thêm: Học nghề sửa chữa ô tô uy tín tại HPCOM với đội ngũ giảng viên chuyên nghiệp, tận tâm. ĐĂNG KÝ NGAY!

Các loại hệ thống làm mát trên ô tô phổ biến

Hiện nay, có hai loại hệ thống làm mát phổ biến được sử dụng trên ô tô: Hệ thống làm mát bằng nước và hệ thống làm mát bằng không khí.

Hệ thống làm mát bằng nước

Cấu tạo và chức năng

Hệ thống làm mát bằng nước có cấu tạo phức tạp hơn làm mát bằng không khí, gồm các bộ phận chính:

– Két nước: Chứa nước làm mát, truyền nhiệt từ nước ra môi trường.

– Nắp két nước: Ngăn hơi nước bay hơi, duy trì áp suất ổn định.

– Van hằng nhiệt: Điều tiết dòng nước làm mát tùy theo nhiệt độ động cơ.

– Bơm nước: Hỗ trợ tuần hoàn nước làm mát liên tục qua động cơ.

– Quạt gió: Tăng cường làm mát bằng cách đẩy không khí qua két nước.

Nguyên lý hoạt động

Hệ thống làm mát bằng nước vận hành theo nguyên tắc tuần hoàn liên tục.

Khi động cơ hoạt động và nhiệt độ tăng, nước làm mát sẽ hấp thụ nhiệt từ thân máy. Khi đạt đến mức nhiệt độ giới hạn, van hằng nhiệt mở ra, cho phép nước nóng chảy vào két nước.

Trong két nước, nước nóng đi qua các ống dẫn nhỏ, được quạt gió làm mát. Sau khi giảm nhiệt, nước làm mát quay trở lại động cơ nhờ bơm nước và tiếp tục chu kỳ làm mát. Quá trình này diễn ra liên tục, giúp động cơ duy trì mức nhiệt ổn định trong suốt thời gian vận hành.

Ưu, nhược điểm

– Ưu điểm: Hiệu suất làm mát cao hơn nhiều so với hệ thống làm mát bằng không khí; Duy trì nhiệt độ ổn định, giúp động cơ hoạt động bền bỉ; Hoạt động êm ái, không gây tiếng ồn lớn như hệ thống làm mát bằng không khí.

– Nhược điểm: Cấu tạo phức tạp hơn, bao gồm nhiều bộ phận; Chi phí sản xuất và bảo trì cao hơn; Yêu cầu bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo hệ thống hoạt động hiệu quả.

Hệ thống làm mát bằng không khí

Cấu tạo và chức năng

Hệ thống làm mát bằng không khí có thiết kế đơn giản, bao gồm ba bộ phận chính:

– Cánh tản nhiệt và thân động cơ: Giúp hấp thụ và phân tán nhiệt từ động cơ.

– Quạt gió: Hút không khí từ bên ngoài và đẩy vào khoang động cơ.

– Bản dẫn gió: Hỗ trợ điều hướng luồng khí đến các vị trí cần làm mát.

Trong đó, quạt gió đóng vai trò quan trọng nhất khi có nhiệm vụ đưa không khí từ bên ngoài vào, giúp làm mát các cánh tản nhiệt trên nắp xi lanh và thân động cơ – những khu vực chịu nhiệt cao nhất trong quá trình vận hành.

Nguyên lý hoạt động

Khi động cơ hoạt động, các cánh tản nhiệt sẽ hấp thụ nhiệt sinh ra từ quá trình đốt cháy nhiên liệu. Quạt gió sẽ hút không khí có nhiệt độ thấp hơn từ môi trường bên ngoài và thổi vào khoang động cơ, giúp giảm nhiệt và duy trì nhiệt độ vận hành ổn định.

Sau khi hoàn thành nhiệm vụ làm mát, luồng không khí nóng sẽ được thải ra ngoài. Tuy nhiên, do lượng không khí được luân chuyển không đủ lớn, hiệu quả làm mát của phương pháp này không cao, đặc biệt đối với động cơ công suất lớn.

Ưu nhược điểm

– Ưu điểm: Thiết kế đơn giản, nhỏ gọn, giúp giảm trọng lượng xe; Chi phí sản xuất và bảo trì thấp do không có nhiều bộ phận phức tạp; Không cần sử dụng nước làm mát, tránh rủi ro rò rỉ hoặc đóng cặn.

– Nhược điểm: Hiệu suất làm mát không cao, dễ gây quá nhiệt khi xe hoạt động trong thời gian dài; Khả năng kiểm soát nhiệt độ kém hơn so với hệ thống làm mát bằng nước; Gây tiếng ồn lớn trong quá trình vận hành.

Những vấn đề thường gặp ở hệ thống làm mát ô tô

Hệ thống làm mát đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì nhiệt độ ổn định cho động cơ ô tô. Tuy nhiên, sau thời gian sử dụng, hệ thống này có thể gặp phải một số sự cố, ảnh hưởng đến hiệu suất làm mát và độ bền của động cơ. Dưới đây là những vấn đề phổ biến cùng nguyên nhân dẫn đến chúng.

Rò rỉ nước làm mát

Nước làm mát có thể rò rỉ từ nhiều vị trí như ống dẫn, két nước, gioăng cao su hoặc bơm nước. Nếu tình trạng này kéo dài, động cơ có thể bị thiếu nước làm mát, gây ra hiện tượng quá nhiệt.

Dấu hiệu nhận biết: Xuất hiện vệt nước màu xanh, đỏ hoặc cam dưới gầm xe; Mực nước làm mát trong bình chứa giảm nhanh bất thường; Động cơ có thể phát ra tiếng ồn lạ do ma sát gia tăng khi thiếu nước làm mát.

Két nước bị tắc nghẽn 

Lâu ngày, cặn bẩn, rỉ sét và tạp chất tích tụ bên trong két nước, làm giảm khả năng truyền nhiệt, khiến động cơ nóng lên nhanh hơn.

Dấu hiệu nhận biết: Kim đồng hồ nhiệt độ động cơ tăng cao, báo hiệu động cơ bị quá nhiệt; Quạt gió hoạt động liên tục, nhưng nhiệt độ động cơ vẫn không giảm; Xe dễ bị nóng máy khi di chuyển chậm hoặc dừng chờ đèn đỏ.

Quạt gió bị hỏng

Quạt gió đóng vai trò quan trọng trong việc tăng tốc độ luân chuyển không khí qua két nước để làm mát nước làm mát. Nếu quạt bị hỏng do cháy mô tơ, đứt cầu chì hoặc hỏng rơ le điều khiển, hiệu suất làm mát sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Dấu hiệu nhận biết: Động cơ nhanh chóng bị nóng lên, đặc biệt khi xe di chuyển chậm hoặc dừng lâu; Hệ thống làm mát không đủ hiệu quả dù két nước vẫn đầy nước làm mát.

Van hằng nhiệt bị kẹt

Van hằng nhiệt giúp điều chỉnh dòng nước làm mát giữa động cơ và két nước. Nếu bị kẹt ở vị trí đóng, nước làm mát không thể lưu thông khiến động cơ nóng quá mức. Ngược lại, nếu bị kẹt ở vị trí mở, động cơ có thể mất nhiều thời gian hơn để đạt nhiệt độ vận hành lý tưởng, gây hao nhiên liệu.

Dấu hiệu nhận biết: Động cơ nóng lên bất thường hoặc ngược lại, mất nhiều thời gian để đạt nhiệt độ ổn định; Xe có thể khó khởi động, đặc biệt vào mùa lạnh; Lượng tiêu hao nhiên liệu tăng do động cơ không hoạt động tối ưu.

Bơm nước bị hỏng 

Bơm nước có nhiệm vụ luân chuyển nước làm mát liên tục trong hệ thống. Khi bơm bị hỏng do cánh quạt bị gãy, ổ trục bị kẹt hoặc bị mòn theo thời gian, nước làm mát không được tuần hoàn hiệu quả, gây nguy cơ quá nhiệt động cơ.

Dấu hiệu nhận biết: Động cơ quá nhiệt, dù két nước vẫn đầy nước làm mát; Có tiếng ồn lạ phát ra từ khu vực bơm nước; Hiệu suất xe giảm, xe có thể bị rung giật do nhiệt độ động cơ không ổn định.

>>> Tìm hiểu thêm: Bộ điều tốc – Lợi ích, cấu tạo và nguyên lý hoạt động

Bí quyết bảo dưỡng hệ thống làm mát ô tô hiệu quả

Hệ thống làm mát ô tô giúp duy trì nhiệt độ động cơ ổn định, hạn chế nguy cơ hư hỏng do quá nhiệt. Để đảm bảo hiệu suất hoạt động, chủ xe cần thực hiện bảo dưỡng đúng cách theo các hướng dẫn sau:

– Kiểm tra và bổ sung nước làm mát thường xuyên: Nước làm mát đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì nhiệt độ động cơ. Kiểm tra mức nước trong bình chứa và két nước định kỳ để đảm bảo không bị thiếu hụt. Nếu thấy nước làm mát cạn nhanh bất thường, có thể hệ thống đang gặp rò rỉ. Ngoài ra, chỉ nên sử dụng nước làm mát chuyên dụng thay vì nước lã để tránh đóng cặn và giảm hiệu quả làm mát.

– Xả rửa két nước định kỳ: Sau thời gian dài sử dụng, két nước có thể bị bám cặn và rỉ sét, làm giảm khả năng tản nhiệt. Việc xả rửa két nước định kỳ (theo khuyến cáo của nhà sản xuất, thường là sau mỗi 40.000 – 50.000 km) giúp loại bỏ cặn bẩn và đảm bảo hệ thống hoạt động hiệu quả. Đồng thời, cần kiểm tra tình trạng két nước để kịp thời phát hiện và khắc phục các vết rò rỉ.

– Đảm bảo quạt gió hoạt động tốt: Quạt gió hỗ trợ quá trình tản nhiệt, đặc biệt khi xe di chuyển chậm hoặc dừng đỗ. Nếu quạt hoạt động yếu hoặc không quay, có thể do hỏng mô-tơ, rơ le hoặc cầu chì. Việc kiểm tra và sửa chữa kịp thời giúp duy trì hiệu quả làm mát của hệ thống.

– Kiểm tra và thay thế van hằng nhiệt khi cần thiết: Van hằng nhiệt giúp kiểm soát lượng nước làm mát lưu thông trong hệ thống. Nếu van bị kẹt ở vị trí đóng, động cơ có thể bị quá nhiệt; nếu kẹt ở vị trí mở, động cơ mất nhiều thời gian để đạt nhiệt độ hoạt động lý tưởng. Cần kiểm tra và thay thế van nếu có dấu hiệu bất thường để tránh ảnh hưởng đến hiệu suất làm mát.

– Bảo dưỡng bơm nước định kỳ: Bơm nước giúp lưu chuyển nước làm mát từ két nước đến động cơ và ngược lại. Nếu bơm bị hỏng, nước làm mát không thể lưu thông hiệu quả, khiến động cơ nóng lên nhanh chóng. Kiểm tra tình trạng bơm nước, lắng nghe tiếng ồn lạ hoặc phát hiện rò rỉ để có biện pháp xử lý kịp thời.

– Sử dụng dung dịch chống rỉ sét và bảo vệ hệ thống làm mát: Nước làm mát cần chứa các chất chống rỉ để bảo vệ két nước và ống dẫn khỏi bị ăn mòn. Ngoài ra, tránh pha trộn nhiều loại nước làm mát khác nhau vì có thể tạo ra phản ứng hóa học làm giảm hiệu quả của hệ thống.

– Không mở nắp két nước khi động cơ còn nóng: Áp suất trong két nước khi động cơ đang vận hành rất cao, có thể gây bỏng nặng nếu mở nắp đột ngột. Vì vậy, chỉ kiểm tra hoặc bổ sung nước làm mát khi động cơ đã nguội hoàn toàn.

Hệ thống làm mát ô tô đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì nhiệt độ động cơ ổn định, giúp xe vận hành trơn tru và bền bỉ. Hiểu rõ về cấu tạo, nguyên lý hoạt động cũng như cách bảo dưỡng hệ thống làm mát sẽ giúp bạn tránh được những hư hỏng không mong muốn, đảm bảo động cơ luôn hoạt động với hiệu suất tối ưu. Theo dõi HPCOM để cập nhật những chia sẻ mới nhất, mọi thắc mắc bạn vui lòng liên hệ qua số Hotline: 090 8858 875 – 098 574 52 16.